Kömür Arama Araştırmaları
Ülkemizde linyitin işletme ve aramalarına Cumhuriyetimizin kurulmasıyla gereken önemin verilmeye başlandığı bilinmektedir. Bu bağlamda 1927 yılında, Amasya-Çeltek, Yozgat-Yerköy, Kütahya-Tunçbilek-Değirimsaz ve Aydın-Nazilli-Girenez ocakları çalıştırılmaya başlanmış, 1935 yılında yer altı kaynaklarımızın araştırılmasıyla görevlendirilen MTA Genel Müdürlüğünün kurulmasıyla, programlı ve bilimsel bir şekilde kömür aramalarına geçilmiş olup, günümüzde de bu çalışmalar yoğun olarak devam etmektedir. 1939-1984 yılları arasında MTA tarafından 40.000 km² alanın detay etüdü yapılmış ve toplam 1.459.000 m sondaj yapılarak 117 adet Linyit sahası saptanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda 8,3 milyar ton linyit rezervi tespit edilmiştir. 1984-2004 yılları kömür aramacılığı açısından durağan bir dönem olarak geçmiştir.
MTA tarafından 2005'te başlatılan yoğun kömür arama çalışmaları sonucunda MTA tarafından 2022 yılı sonu itibari ile toplam 3.469.787 metre sondaj yapılarak; 7 adedi büyük rezervli (Karapınar-Ayrancı, Eskişehir-Alpu, Afyon-Dinar, Tekirdağ-Malkara, İstanbul-Silivri, Edirne-Merkez-Meriç, Muş) olmak üzere 29 adet yeni kömür sahası keşfedilmiştir. 3 adet sahada ise, rezerv artışı sağlanmıştır. Ayrıca, Maden Kanunu gereği Buluculuğu alınamayan ancak kömür kaynağı belirlenen 8 adet kaynak kömür sahası da keşfedilmiştir.
| Konya-Karapınar Sahasında | 1,832 milyar ton |
| Trakya Çerkezköy Havzasında | 573,6 milyon ton |
| Elbistan MTA Sahasında | 515 milyon ton |
| Eskişehir-Alpu Sahasında | 1,453 milyar ton |
| Afyon-Dinar Sahasında | 941.5 milyon ton |
| Amasya-Merzifon Sahasında | 9.2 milyon ton |
| Malatya-Yazıhan Sahasında | 17 milyon ton |
| Pınarhisar-Vize Sahasında | 140 milyon ton |
| Konya-Ilgın Sahasında | 30,6 milyon ton |
| Tekirdağ-Malkara Sahasında | 676,4 ton |
| Muş-Merkez Sahası | 400 milyon ton |
| Denizli-Çivril Sahası | 7,5 milyon ton |
| Denizli-Çardak Sahası | 44,2 milyon ton |
| Isparta-Şarkikaraağaç Sahasında | 306,7 milyon ton |
| Tekirdağ-Malkara Sahasında | 856,9 milyon ton |
| İstanbul-Silivri Sahasında | 1,06 milyar ton |
| Kırklareli-Pınarhisar-Vize Sahasında | 157,7 milyon ton |
| Afyon-Evciler-Dinar Sahasında | 82,5 milyon ton |
| Ankara-Gölbaşı-Haymana Sahasında | 15,3 milyon ton |
| Nevşehir-Hacıbektaş Sahasında | 3,3 milyon ton |
| Amasya-Merzifon Sahasında | 15,6 milyon |
| Aydın-Bozdoğan Sahasında | 5,4 milyon ton |
| Denizli-Kale Sahasında | 12,5 milyon ton |
| Çorum-Dodurga Sahasında | 4,8 milyon ton |
| Edirne-Merkez-Süloğlu Sahasında | 432,2 milyon ton |
| Edirne-Merkez-Meriç Sahasında | 316 milyon ton |
| Çorum Boğazkale Sahasında | 153,3 milyon |
| Kütahya-Merkez (Seyitömer) Sahasında | 3,41 milyon ton |
| Buluculuğu Alınmayan Kaynak Sahaları(Edirne, Tekirdağ, Burdur, Denizli, Malatya) | 139,67 milyon ton |
| Afşin-Elbistan EÜAŞ Sahasında | 1,3 milyar ton |
| Manisa-Soma TKİ Sahasında | 205 milyon ton |
| Beypazarı-Çayırhan EÜAŞ Sahasında | 153,3 milyon ton rezerv tespit edilmiştir. |
Bu kapsamda; 2005-2022 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda MTA sahalarında 10.25 milyar ton, Kurumlar Arası İşbirliği kapsamında yürütülen çalışmalarda da EÜAŞ ve TKİ sahalarında 1.658 milyar ton, olmak üzere ülkemiz linyit rezervleri toplam 11.91 milyar ton (%143 oranında) artırılmış ve özel sektöre ait sahalar ile birlikte 20.4 milyar tona ulaşmıştır.
|
Ülkemiz toplam dünya kömür rezervinin yaklaşık % 2.1’ ini içermektedir ve linyit açısından önemli bir yere sahiptir. Bununla birlikte linyitlerimizin %79 unun, 2500 kcal/kg ısıl değerin altında olması daha çok termik santrallerde kullanımını ön plana çıkartmıştır. Son yıllarda gerçekleştirilen yaklaşık 70,000.000 ton civarındaki üretimin % 85 i termik santrallerde tüketilmektedir. Yerli kömre dayalı termik santrallerimizin kurulu gücü 11.365 MW, ithal kömüre dayalı kurulu gücü 8.993 MW olmak zere toplam 20.000 MW olup bu güç toplam kurulu gücümüzün % 20,4 üne karşılık gelmektedir. Rezervleri belirlenen ve termik santral kurulabilecek özellikte olan linyit sahalarımız hızla devreye sokulması ve bilinenlere yeni ünitelerin ilavesi ile kurulu gücümüzün 20.000 MW daha arttırılması mümkün görülmektedir.
Türkiye'nin Önemli Linyit Havzaları ve Sahaları
| KÖMÜR SAHALARI | TOPLAM REZERV (ton) |
|---|---|
| Afşin- Elbistan | 4.642.340.000 |
| Afşin — Elbistan (MTA) | 515.000.000 |
| Manisa-Soma | 861.450.000 |
| Adana-Tufanbeyli | 429.549.000 |
| Adıyaman-Gölbaşı | 57.142.000 |
| Bingöl — Karlıova | 88.884.000 |
| Ankara-Beypazarı | 498.000.000 |
| Afyon-Dinar-Dombayova | 941.500.000 |
| Bolu — Mengen | 142.757.000 |
| Muğla — Milas | 750.214.000 |
| Çankırı-Orta | 123.165.000 |
| Çanakkale — Çan | 92.483.000 |
| Kütahya-Tunçbilek | 317.732.000 |
| Kütahya-Seyitömer | 198.666.000 |
| Sivas — Kangal | 202.607.000 |
| Kütahya-Gediz | 23.945.000 |
| Tekirdağ-Çerkezköy | 573.600.000 |
| Tekirdağ-Malkara | 1.533.300.000 |
| Tekirdağ — Saray | 141.175.000 |
| Amasya-Yeniçeltek | 19.791.000 |
| Yozgat — Sorgun | 13.206.000 |
| Bolu — Göynük | 43.454.000 |
| Çorum-Dodurga | 38.500.000 |
| Konya-Karapınar | 1.832.000.000 |
| Konya(Beyşehir-Seydişehir) | 348.000.000 |
| Bolu (salıp.-Merkez) | 98.000.000 |
| İstanbul (Silivri) | 1.100.000.000 |
| Eskişehir (Alpu) | 1.453.000.000 |
| Eskişehir(Koyunağılı) | 57.430.000 |
| Muş-Merkez | 400.000.000 |
| Edirne | 90.000.000 |
| Bursa (Keleş — Orhaneli) | 85.000.000 |
| Balıkesir | 34.000.000 |
| Ankara (Gölbaşı) | 48.000.000 |
| Diğerleri | 2.116.110.000 |
| TOPLAM | 20.210.000.000 |
Önemli Kömür Sahaları ve Potansiyel Kullanım Alanları
Bitümlü Şeyl Aramaları
Organik kayaçlar içinde önemli bir yeri olan bitümlü şeyl; organik çözücülerde çözünmeyen ve “kerojen” adı verilen organik madde içeren, ince taneli ve genellikle laminalı bir yapıya sahip sadimanter kayaç olarak tanımlanmaktadır.
Ülkemizde bitümlü şeyl etütleri MTA Enstitüsünün kurulmasıyla başlamış ve ilk yıllarda çalışmalar bütün Dünyada olduğu gibi sentetik petrol eldesi amacıyla sürdürülmüştür.
Bu amaçla; Beypazarı (Ankara), Seyitömer (Kütahya), Hatıldağ (Bolu), Himmetoğlu (Bolu), Mengen (Bolu), Ulukışla (Niğde), Bahçecik (Kocaeli), Burhaniye (Balıkesir), Beydili (Ankara), Dodurga (Çorum), Çeltek (Amasya), sahalarında etütler Boyalı (Kastamonu), Demirci (Manisa), Ilısılık (Çankırı) Aspiras ( Kastamonu) sahalarında prospeksiyon çalışmaları yapılmış bu çalışmalar sonucunda ülkemizde 1,6 milyar ton bitümlü şeyl rezervi belirlenmiştir.
Asfaltit Aramaları
Asfaltit petrol kökenli katı bir yakıttır ve yüksek yumuşama noktasına sahip doğal asfalt benzeri bir maddedir. Asfaltit maddelerin yerleşimi petrolün göçüne neden olan; hidrostatik basınç, gaz basıncı, kapilarite, gravitasyon ve sıcaklık gibi etkenlerle ilgili olup bunun sonucu olarak hareket eden sıvı, yarı sıvı durumundaki asfalt, çeşitli kırık ve çatlakları izleyerek yüzeye kadar çıkabilir. Doğada bulunuş şekilleri çeşitli olan asfaltitin Ülkemizde Şırnak bölgesinde bulunuş şekli ise fay ve çatlak dolguları biçimindedir.
Asfaltitler teshinde, boya, vernik, oto lastiği, elektrik yalıtımı, batarya koruyucuları, genleştirilmiş kauçuk, zemin karoları, su geçirmez kablolar yapımlarında ve benzer çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.
Genel Müdürlüğümüz tarafından Şırnak bölgesinde Asfaltit arama çalışmalarına 2019 yılı içerisinde yeniden başlanmış olup, çalışmalar devam etmektedir.