27 OCAK 2003 PÜLÜMÜR (TUNCELİ) DEPREMİ

MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi
Çevre Jeolojisi ve Doğal Afet Araştırmaları Koordinatörlüğü

28 Ocak 2003

27 Ocak 2003 günü yerel saat ile 07.26 da, dış merkez üssü Tunceli ili Pülümür ilçesi yakınlarına rastlayan orta büyüklükte bir deprem olmuştur. Çeşitli Deprem Araştırma Enstitüleri tarafından depremin büyüklüğüne ilişkin farklı değerlendirmeler yapılmaktadır. Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü depremin büyüklüğünü Md 6.5, derinliğini ise 10 km olarak vermektedir. USGS ve ETHZ gibi yabancı araştırma enstitüleri ise depremin büyüklüğünü Ms 5.8 olarak belirlemişlerdir.
Çeşitli Kurumlarca depremin yeri, büyüklüğü ve derinliğine ilişkin bilgiler aşağıda gösterilmiştir.

Tablo 1. Pülümür (Tunceli) Depremine ilişkin çeşitli kuruluşlarca açıklanmış sismolojik bilgiler
             (KOERI: Boğaziçi ÜniversitesiKandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü,
             USGS: U.S. Geological Survey, ETHZ: Swiss Seismological Service).

Kuruluşun Adı	Enlem	Boylam	Derinlik (km)	Büyüklük
KOERI	39.4560	39.7738	10	Md: 6.5
USGS	39.52	39.78	10	M: 5.8
ETHZ	39.5	39.8	10	Ms: 5.8

Bölgesel Tektonik Konum ve Aktif Faylar

Genel Müdürlüğümüzün jeolojik harita arşiv bilgileri ile topoğrafik analiz ve hava fotoğraflarının değerlendirilmesi sonucu bölgenin aktif faylarına ilişkin aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır.
Aletsel verilere göre depremin dış merkez üssü Pülümür ilçesinin yaklaşık 8-10 km batısına rastlamaktadır. Bu bölge Kuzey Anadolu Fayı ile Doğu Anadolu Faylarının Karlıova'daki birleşme noktası batısında, Erzincan-Karlıova-Elazığ üçgeni olarak adlandırılan ve aktif fayların yoğun olarak bulunduğu bir alanda yer almaktadır. Tanımlanan bu alan içerisinde Kuzey Anadolu Fayının Yedisu segmenti ile Doğu Anadolu Fayının Bingöl-Karlıova segmenti, Ovacık Fayı, Bingöl-Karakoçan fay zonu, Sancak-Uzunpınar fay zonu en önemli aktif faylar niteliğindedir (Şekil 1). Bu ana fayların dışında bölgede uzunlukları 10-25 km arasında değişen çok sayıda aktif fay bulunmaktadır.
Belirtilen bu faylardan Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fayları üzerinde tarihsel dönemlerde magnitüdü 7'den büyük yıkıcı depremler olmuştur. Kuzey Anadolu Fayı üzerinde bölgede meydana gelen en son depremler 1939 Erzincan (M7.9), 1966 Varto (M 6.9) ve 1992 Erzincan (M 6.8) depremleridir. Doğu Anadolu Fayı üzerinde ise 1971 Bingöl (M 6.8) depremi meydana gelmiştir. Bunların dışında bu üçgen içerisinde Kiği yöresinde yer alan faylar üzerinde son yüzyılda orta büyüklükte depremlerin meydana geldiği bilinmektedir.
Son depreme ilişkin aletsel veriler, depremin, tanımladığımız bu üçgen içerisinde Ovacık fayı ile Kuzey Anadolu Fayının Kazan-Tanyeri bölümü arasında kalan bir bölgede gerçekleştiğini göstermektedir. Deprem merkezine yakın bölgede iki aktif fay sistemi bulunmaktadır (Şekil 2). Bunlardan, Pülümür kuzeyinde, Kuzey Anadolu Fayının uzanımına paralel olarak KB-GD doğrultusunda yaklaşık 20 km uzunluğundaki Dağyolu Fayı sağ yönlü doğrultu atımlıdır. Pülümür batısına rastlayan Heltepe Fayı ise 25 km uzunluğunda olup KD-GB doğrultusunda uzanmaktadır. Dağyolu Fayı'nın aktivitesine ilişkin jeolojik ve jeomorfolojik veriler belirgindir. Heltepe Fayı ise Avcıdağları (3345 m) yükselimini doğudan sınırlandıran çizgisel bir uzanım sunmaktadır. Buzul aşındırması nedeniyle fayın aktivitesine ilişkin morfolojik bulgular net olarak izlenememektedir. Fayın kuzey bloğu morfolojik olarak yukarıdadır. Sol yönlü doğrultu atımlı Ovacık Fayı'na paralel uzanması nedeniyle Heltepe Fayı'nın normal bileşenli sol yönlü doğrultu atımlı olduğu düşünülmektedir.
Depremin dış merkez üssü ve artçı şoklar Heltepe Fayı yakın çevresine rastlamakta olup, hasar dağılımı hakkında henüz yeterli bilgi mevcut değildir. Dolayısıyla, Heltepe Fayı'nın uzanımı ile hasar dağılımı arasında şimdilik bir deneştirme yapılamamaktadır. Ancak, ana şok ve artçı şokların dağılımı göz önüne alındığında 23 Ocak Pülümür depreminin Heltepe Fayı'ndan kaynaklanmış olması muhtemeldir.

E-posta: emre@mta.gov.tr