PERLİT

Perlit asidik karakterli volkanik bir camdır. Perlit ismi bazı perlit tiplerinin kırıldığında inci parlaklığında küçük küreler elde edilmesi nedeni ile inci anlamına gelen perle kelimesinden türetilmiştir. Perlit, ısıyla genleşme özelliği olan, genleştirildiğinde çok hafif ve gözenekli hale geçen bir kayaçtır. Perlit kelimesi hem ham perlit ve hem de bunun genleştirilmesiyle elde edilen ürün için kullanılmaktadır. Çeşitli perlit kayaçları renk ve yapı itibariyle birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Ham perlitin rengi saydam açık griden parlak siyaha kadar değişebilmektedir. Genleştiğinde renk tamamen beyazlaşır. Perlitte en önemli özellik, hidrasyona uğramış camsı silika yapısındaki %2.5 arasında bileşik halinde içerdiği sudur ve bu su perlitin kararlılığını sağlamaktadır. Perlit 750-1200 °C arasında ani olarak ısıtıldığında bünyesinden çıkan buharın etkisiyle genleşerek camsı tanelerden oluşan bir köpük agregasına dönüşür. İlk hacminin 20 katına kadar genleşebilir. Bu ürüne genleşmiş perlit denir. Perlit, özel dokulu, iç yapısında belli oranda su içeren, asit bileşimli esas itibariyle volkanik camdır. Fibrik yapılı değildir. Nitrat sülfat, fosfor, ağır metal, radyoaktif element ve organik madde içermez. Dolayısıyla kimyasal olarak oldukça saftır. Perlit cevheri açık işletmecilik metodu ile genellikle patlatılarak yapılır. Daha sonra kırma- öğütme- sınıflandırma işlemlerini takiben genleştirme işlemi yapılmaktadır. Tuvenan cevherinin ocağa yakın bir yerde ilk kaba kırmadan geçirilip gerekli tane iriliğine getirilmesi, genleşen perlitin ise hafif fakat hacimce büyük olduğundan pazar alanlarına yakın yerlerde tesisler kurularak genleştirme işlemi yapılması ekonomik bulunmaktadır. Perlitin hazırlanmasında önemli hususlar şunlardır:

• Perliti nodüllerine ayırmak veya küp şeklinde taneler elde etmek,
• Fazla inceltmeden ve kabuk dokusunu bozmadan sadece gerekli tane iriliğine kadar kırmak,
• İstenen tane boyuna göre ayırmak
• Perlit genellikle kolayca kırılabilen iyi öğütülebilen bir kayaçtır.Ancak tane dağılımı kırma darbelerine bağlı olduğundan,kırıcı ve öğütücü seçimi özel dikkat gerektirir.

Genleşmiş perlite ticari değer kazandıran en önemli özellik; az hacimdeki düşük yoğunluğu, fiziksel esnekliği, kimyasal sabitliği, düşük ses geçirgenliği, ateşe karşı dayanıklılığıdır. Perlitin tüketim alanları başlıklar halinde aşağıda verilmektedir.

1- İnşaat Sektörü :

• Şekillendirilmiş izolasyon malzemeleri (çatı ve zemin izolasyonlarında)
• Perlitli Sıvalar
• Perlit agregalı hafifi yalıtım betonu (Çimento veya alçı bağlayıcı)
• Perlit agregalı hafifi yapı elemanları tavan kiremitleri, boru izolasyonları vs.
• Gevşek dolgu malzemesi olarak (tavan araları zemin ve duvar boşluklarında yalıtım malzemesi olarak; silikonla özel bir işleme tabi tutularak köpük halinde)
• Yüzey döşemelerinde (ısı ve ses yalıtıcı olarak)
• Çimento ve alçı dışındaki bağlayıcılarla yapılan özel amaçla perlit betonları

2. Tarım  Sektörü: Toprağın fiziksel özelliklerini artırıcı "substrat" Maddesi olarak, gerekli uygun toprak koşullarını sağlamak topraktaki sıkılığın artmasına yardım ederek su drenajını azaltmak ve nemi muhafaza etmek, fideler için üreme ortamı oluşturmak, toprağı havalandırmak gibi nedenlerle aşağıdaki alanlarla geniş olarak kullanılır.

• Tarla tarımında
• Bahçe tarımı ve seracılıkta (fide yetiştiricilik, kültür tanımı gibi)
• Çimli spor alanlarında

3.Sanayi  Sektörü: .

Gıda, ilaç ve kimya sanayiinde filtre yardımcı maddesi olarak;

• Gıda sanayiinde: Meyve sularını süzmede, bitkisel yemeklik yağlarını süzmede, şeker şerbeti süzmede, mısır şerbeti süzmede (glikoz /dekstroz üretiminde), bira, şarap ve likörleri süzmede.
• İlaç ve kimya sanayiinde: Boyaların süzülmesinde, kağıt sanayiinde (beyaz su filtrasyonu), antibiyotiklerin süzülmesinde, pektin süzmede, sitrik asit süzmede, soda külü eriyiklerinin filtrasyonu, sodyum silikat (su cam), sülfürik asit filtrasyonu, uranyum şerbeti filtrasyonu, flok süzmede (alüminyum hidroksit ve flokülasyon işlemlerinde), fosforik asit süzmede.
• Diğer süzme işlemlerinde: İçme suyu süzmede, yüzme havuzlarının suyunu süzmede, atık suları temizleme ve süzme işlemlerinde, makina yağı süzmede (kullanılmış makina yağlarının rejerasyonu).

İlaç ve kimya sanayiinde dolgu maddesi olarak;

• Çeşitli ilaçlarda (insan sağlığı ilaçların veteriner ilaçları)
• Haşere ilaçlarında (bitki koruma vb.)
• Temizleyici tozlarda
• Gübrelerde
• Dinamit üretiminde
• Testüre örtücülüğü yüksek (yüzeyi genli) boyaların üretiminde
• Kozmetik sanayiinde (sabun vb.)

Sanayide ısı yalıtım malzemesi olarak;

• 1000°C ye kadar sıcaklıktaki reaktörlerin potanların vb. yalıtımında
• Soğuk hava depolarının yalıtımında
• Sıvılaştırılmış gaz tanklarının ısı yalıtımında: Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG), sıvılaştırılmış doğal gazlar (LNG), sıvı oksijen, sıvı azot ve amonyak, sıvı propan, etan ve metan, sıvı soygazlar, itici gazlar (propellanlar), soğutucu gazlar (refrigeranlar vb.)

Seramik ve cam sanayiinde katkı maddesi olarak;

Metalürjide

• Döküm kumuna katkı maddesi olarak
• Dökümcülükte metalurjik flaks olarak
• Potadaki ergimiş metalin korunmasında
• Demir-Çelik sanayiinde ergimiş metalin cüruf kontrolunda
• Dövmede veya haddeye giden sıcak metal ingotların ısı kayıplarını önlemede

Perlitli yalıtıcı refrakterlerin üretiminde

Seramik bağlayıcılı refrakter tuğlalar

Alüminyum fosfat bağlayıcılı perlit refrakter tuğla veya betonlar

Perlitli refrakter harçlar

Diğer Alanlardaki Uygulamalar;

• Petrol, su ve jeotermal sondajlarda (çimentolama işlemini kolaylaştırıcı katkı maddesi olarak)
• Gemi diplerini kaplama ve yalıtımında (kalafat macunları)
• Petrol artıklarından veya diğer yağlı atıklarından kaynaklanan su kirliliğini gidermede (Bilhassa denizlerdeki)
• Baraj göllerinde, kentlerde, açık su rezervuarlarda buharlaşmayla su kaybını önleyici olarak
• Ambalajlamada dolgu malzemesi olarak
• Plastik köpük ve plakalara dolgu ve katkı malzemesi olarak
• Ucuz ve hafif plastik mobilya yapımında dolgu maddesi olarak (Bahçe sandalye ve masası)
• Yangına karşı özellikle çelik kontrüksiyonlarda yalıtım katı olarak Perlit genleşmiş olarak kullanıldığı gibi ham olarak da geniş kullanım alanlarına sahiptir.

Ham perlit kimyasal bileşimi itibariyle silisli ve alüminyumlu bileşikler içerdiğinden kalsiyum esaslı bağlayıcılar ile kimyasal reaksiyona girerek hidrolik aktivite gösterir. Bu özelliği nedeniyle inşaat sektöründe geniş çapta kullanılmaktadır. Perlit çimentoya dayanıklılık kazandırmaktadır. Bunun için ham perlit kayası kırılıp öğütülüp elendiği gibi doğal olarak agrega halinde bulunan perlit kaynakları da kullanılmaktadır. Bu şekilde doğal agrega olarak bulunan perlitin ülkemizde geniş rezervleri vardır. (Erzincan, Nevşehir, Ankara civarındaki yataklarda)